Ιερατείες

Θεός Απόλλων

 

Θεός Απόλλωνας

Ο «Χρυσοκόμης» Απόλλων είναι ένας πολύπλευρος «σαμανιστικός» Θεός, διαφωτιστής και θεραπευτής συνάμα («Παίων», εκ του παίω, ο με απλή επίθεση του χεριού θεραπεύων) κύριος της Μαντικής, της δημιουργικής έμπνευσης («Μουσαγέτης») και της Μουσικής. Στην Ελλάδα, η λατρεία του μοιράστηκε ανάμεσα σε δύο βασικές πλευρές, τη «θεραπευτικο-μαντική» / δωρική των Δελφών, και την «ηλιακή» / ιωνική της Δήλου, αρκετά διαφορετικές ανάμεσά τους, αλά και ταυτοχρόνως αλληλοσυμπληρούμενες. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του μυστηριώδους ιερέα του Άβαρι, γεφυρώνει ως Θεός τον πολιτισμό των Ελλήνων μ’εκείνον των «μυθικών» Υπερβορείων. Στη δωρική λατρεία του, εκτός από «μάντις»-Θεός τιμάται και ως Θεός ποιμενικός («Καρνείος», «Νόμιος»), καρποφόρος και αυξητικός («Σπερμίος», «Φερέσβιος», «Αρότριος», «Θαργήλιος») και προστάτης των ανθρώπων από τις λοιμικές νόσους –αν και πολλές φορές αίτιός τους. Είναι επίσης Θεός θεραπευτής (σύμφωνα με τον μύθο, πατέρας του Ασκληπιού και της Υγείας), «Ακέσιος» αλλά και θανατηφόρος («Λοίμιος», «Αργυρότοξος»). Στην ιωνική λατρεία του ως «Φοίβος» (δηλαδή αμίαντος, καθαρός, ο με διαύγεια σημαίνων) με κέντρο τη νήσο Δήλο, η ηλιακή πλευρά του ήλθε να συμπληρώσει την –δωρικής προέλευσης- αρχαιότερη θεραπευτική / μαντική εκείνη των Δελφών. Η άλλη σχετική με την κυκλαδίτικη παράδοση επίκλησή του («Δήλιος») σημαίνει όχι μόνον τον γεννηθέντα στη νήσο Δήλο, αλλά και τον Θεό που δήλα και ορατά τα πάντα, αλλά και τα πάντα ορά.

Από τη δοξασία ότι αιτία όλων των γινομένων είναι ο Ήλιος, του οποίου το φως εισχωρεί στις κρυμμένες αιτίες, ο «τηλεσκόπος και κοίρανος κόσμου» Θεός Φοίβος Απόλλων σχετίζεται στενά με τις λειτουργίες της λεγόμενης Ειμαρμένης και των Μοιρών, ως Θεός μαντευτής («Αγνόμαντις», «Αληθής», «Δαφναίος», «Μαντικός», «Μοιραγέτης», «Λοξίας», «Προόψιος», «Τριποδιλάλος»). Τη μέλλουσα μαντική ιδιότητα του βρέφους Απόλλωνος υπαινίσσεται ο μυθολόγος όταν παρουσιάζει ως τροφό του τη Θέμιδα, γνωστή μάντιδα Θεά που είχε και δικά της Μαντεία, να τον ταϊζει με μέλι και νέκταρ, ουσίες σχετιζόμενες με τις πρωτοελληνικές μαντικές λατρείες, που αργότερα, στους μινωϊκούς και μυκηναϊκούς χρόνους συγκεκριμενοποιήθηκαν στη λατρεία της Πότνοιας Μέλισσας (όπως διαβάζουμε σε επιγραφές της γραμμικής Β από την Πύλο). Θεολογικά, η μετέπειτα μαντική ικανότητα του έφηβου και ενήλικου Απόλλωνος, δώρο που του εκχωρήθηκε από τον Δία, εξηγείται και από το γεγονός ότι η μουσικοπαραγωγός ιδιότητά του, όπως θα δούμε παρακάτω, του επιτρέπει πλήρη διαύγεια όρασης στα διάφορα σημεία της χρονικής κίνησης στυλοβάτης και γεννήτωρ είναι ο Ρυθμός, ένα τμήμα του τρισυπόστατου (Ρυθμός, Μελωδία, Αρμονία) που ορίζει τη Μουσική.

Ο Θεός Απόλλων είναι ο πρώτος Έλληνας Θεός που γνώρισε στους ανθρώπους την Εξιλέωση, δηλαδή τον εξαγνισμό και την κάθαρση –καθαρθείς και αυτός ο ίδιος από τον φόνο του Πύθωνος και των Κυκλώπων- χαρίζοντας τους έτσι τη δυνατότητα Συγχώρεσης από τα γήινα μιάσματα, πνευματικά και σωματικά («Καθάρσιος»), αλλά και- με τη δική του Εξιλέωση από την Πυθοκτονία- διδάσκοντας τους ακόμη και οι Θεοί υπακούουν στους Νόμους του Σύμπαντος. Επίσης, είναι ο Θεός, που παρέλαβε από τα χέρια του Διός και παρέδωσε στο γένος των ανθρώπων την Ευνομία. Ως αλεξίκακος Θεός λατρεύεται με τις επικλήσεις «Αγυϊευς», «Σωτήρ», και «Αποτρόπαιος» , ενώ στην αντίστροφη όψη του ως Θεός πολεμικός με τις επικλήσεις «Παιάν», «Ελελεύς», «Βοηδρόμιος» και «Εκατηβόλος». Είναι το Χάρισμα, η Αρμονία (εξ ου και επελέγη από τους Πυθαγορείους ως κύρια θεότητα τους) και η Ωραιότης, και (καθώς ετυμολογούν τ’όνομά του ο Πλούταρχος και ο Πλωτίνος) ο «Α-πολλών», «ο όχι για πολλούς». Σε μία σχέση αντίστοιχη με εκείνη του Νορδικού «φωτεινού» Θεού Μπάλντερ με τον «σκοτεινό» Λόκι, ο Απόλλων είναι επίσης και Διόνυσος αντιπροσωπεύοντας ωστόσο πολύ συγκεκριμένα για τους Έλληνες στον ίδιο με αυτόν Διαρκή Κύκλο, την πνευματική ροή από το Θείο προς το Ανθρώπινο (Θεοφάνεια), αλλά και από το Πολλαπλό προς το «Θείο Εν».

Ο Θεός Απόλλων σχετίζεται κυρίως με την Νεότητα και το Κάλλος (επειδή ως Ήλιος ξεπροβάλλει αιωνίως νέος την κάθε αυγή και στη συνέχεια με το φως του καταδεικνύει όλα τα επί γης ωραία και «θωμαστά». Σχετικές επικλήσεις του οι «Κουροτρόφος», «Ολβιουργός», «Τελειότατος», «Φάνης», «Χαροποιός»), με την Ιατρική και τη Θεραπευτική (επειδή το ηλιακό φως χαρίζει υγεία, απολυμαίνει, και επίσης αυξάνει τα υγιεινά και θεραπευτικά φυτά. Σχετικές επικλήσεις του οι «Παιών», «Αλεξίκακος», «Ηπιόχειρ», «Ιατρός»), με την Μουσική (επειδή ότι φωτίζεται δονείται ως τμήμα της Συμπαντικής Μουσικής) και την κάθε είδους εικαστική δημιουργία (κύριος των Μουσών, Θεός Μουσαγέτης ή Μουσηγέτης. Σχετικές επικλήσεις του οι «Μουσικός», «Κιθαρωδός», «Μουσαγέτης»).

Ιερά φυτά του η δάφνη, η άρκευθος, η μυρίκη, το ηλιοτρόπιο και ο υάκινθος. Ιερά σύμβολά του ο Τρίπους (η ηλιακή Τριάδα ή ο Χρόνος, ως παρελθόν, παρόν και μέλλον), η Λύρα ή Κιθάρα, και το τόξο ή βέλος. Ιερά ζώα του ο λύκος (που από την 4η χιλιετία π.χ. εμφανίζεται στη θρησκευτική εικονιστική ως προστατευτικό και φωτοφόρο σύμβολο), το γεράκι, ο κύκνος, το κοράκι (σύμβολο της Προφητικής), ο πετεινός, ο τζίτζικας, το δελφίνι, και το κριάρι, και τα ιερά λατρευτικά χρώματά του, το Χρυσό και το Κίτρινο (λάμψη, διαύγεια, ενορατικότητα).

Βλάσης Γ. Ρασσιάς - «Περί των Πατρώων Θεών», τόμος πρώτος